Poziom integralności akademickiej i naukowej to wskaźnik kondycji moralnej środowiska oraz stanu warunków w jakich kształci się i pracuje elita kraju na uczelniach

    

Sprawiedliwość, która przychodzi zbyt późno, to... brak sprawiedliwości!?

  Tak przetłumaczony z j.angielskiego słynny paradygmat "justice delayed is justice denied" umożliwia nam sformułowanie kluczowego  zapytania o stan kondycji  środowiska akademckiego: w jaki sposób mozna sie zabezpieczyć przed wystąpieniem takiej sytuacji na uczelni?  Po prostu należy znać zasady postepowania i wlaściwie stosować je w praktyce.  Zasadami tymi są integralność akademicka (z ang. academic integrity; termin ten w pelnym zakresie precyzuje i omawia  caly zbior zasad postepowania, wlaczajac w to rzetelnosc akademicka) i naukowa (z ang. research integrity). Stosując te zasady możemy w całym zakresie  i we własciwy sposób realizować wolność akademicką (z ang. academic freedom) w procesie tworzenia, przekazywania i wykorzystania wiedzy w szkołach wyższych oraz akademickich ośrodkach naukowych.  I tu, od razu, spotyka nas spora niespodzianka, a wręcz paradoksalna sytuacja. Szczegółowa analiza tych zagadnień oraz ich praktycznej wykładni i roli jaką przypisuje się im w poszczególnych uczelniach na świecie pokazuje, że pod tym względem, funkcjonują dwa "odrębne światy akademickie". Takie, w których stosuje się odmienne podejście i rożną skale rozwiązań organizacyjnych i instytucjonalnych w odniesieniu  do w/w zagadnień.


   "Pierwszy akademicki świat", do którego też należa polskie szkoły wyższe, charakteryzuje sie tym, że  tu główna uwaga jest skierowana wyłacznie na skutki, a nie na przyczyny tych  odstępstw oraz rozwiązania jakie należy zastosowac aby im zapobiegać i skutecznie je eliminowac ze srodowiska.  I tak, dla przykladu, pomimo istnienia w Polsce sporej bibliografii w zakresie etyki, znacznej ilości opracowań na temat zasad postępowania naukowców i powołanych przeróżnych komisji  zajmujących się etyką w nauce, a także faktu, że każda uczelnia ma u siebie stosowną Komisję Dyscyplinarną, to wyszukiwarka Google podaje nam  dla  terminow "integralność akademicka" oraz "integralność naukowa"   niewiele danych (odpowiednio 4 i 2)?    Znacznie lepiej przedstawia się już sytuacja dla znacznie wezszego w zakresie, lecz zbliżonego pojęciowo terminu, jakim jest "rzetelność naukowa", gdzie pojawia się 1600 wpisow.  Dla porownania, w przypadku zwrotu "nierzetelność naukowa", mamy aż  2790 wpisów.  Niestety, absolutnym rekordzistą w Polsce jest slowo "plagiat": 295000 wpisow!  Przykładowo,  w odniesieniu do rozpraw, dla samego terminu "habilitacja" znajdujemy 31000 wpisów, niemniej dla zwrotu "plagiat habilitacji " aż...16200!  To przecież  jest kolejny...paradoks.  Pomimo tego, ze tyle się o tym juz mówi i pisze, to jak dotąd  żadna polska rozprawa habilitacyjna w calosci, a tylko pare ich streszczen, jest do wglądu w otwartych elektronicznych zbiorach bibliotecznych/mediach, tak jak to ma powszechnie miejsce we Francji!?  Czyżby rozprawy naukowe w Polsce czytali wyjątkowo tylko ich recenzenci, a niektóre z nich  członkowie zwiazków zawodowych oraz pan Dr. Marek Wroński?

   Co więcej, mało który z w/w wpisów traktuje o tym jak w praktyce powyższe zasady i sprawy są ujęte, stosowane i usankcjonowane  na poziomie danej uczelni i całego kraju.  A w mediach sensacja goni ...wciąz sensację (np. nierozstrzygnięta do końca sprawa prof. R. Andrzejaka z AM we Wrocławiu).  Światełkiem w tunelu zaniedbań na tym polu była ostatnio zorganizowana w Bydgoszczy 1-sza ogólnopolska konferencja  pt. Nierzetelność naukowa w Polsce. W prasie znajdujemy jeden interesujący wywiad poświęcony tej konferencji.  Niemniej, w mediach nie ma żadnej wzmianki o jakichkolwiek nowych konkretnych propozycjach rozwiązań aby skutecznie przeciwdziałac i eliminować z życia akademickiego w/w patologie.  Takie malo przezorne podejście nadal niepokoi, a co najgorsze, nie rokuje żadnych  szans na jakąkolwiek poprawę sytuacji. Tylko większa grupa ludzi uzmysłowia sobie narastająca skalę odstępstw od standardów akademickiego zachowania i postępowania. To jednak jest stanowczo za mało...jak dla przypadku kraju gdzie istnieje ewidentny brak skutecznych zabezpieczeń i rozwiazań na poziomie uczelni przy stałym "wysypie" spraw dotyczących nieprzestrzegania zasad inegralności akademickiej i naukowej.

   Przeszukując anglojęzyczne bazy danych wyszukiwarka w obszernym zakresie pokazuje nam czego dokonały oraz co czynią w tej materii zagraniczne ośrodki akademickie które należą do "drugiego świata". Kluczowe zasady są tu wyrażnie zaadresowane i w spósob praktyczny "wtopione" w  proces kształcenia oraz prowadzenia i finansowania badań naukowych na uczelniach. Czytelnik znajdzie  tu  aż 376000 wpisow dla  zwrotu "academic integrity" oraz 94700 dla "research integrity" w pełnym kompleksowym ujęciu tych spraw na poziomie poszczególnych uczelni i nadzorujących/współpracujących z nimi instytucjami krajowymi (np. CAI, ORI, OSTP, COPE lub UKRIO), a ostanio i międzynarodowymi (ESF, OECD). Co więcej, można odnotowac fakt zorganizowania już 2-giej światowej konferencji poświeconej roli i znaczeniu integralności naukowej w środowisku akademickim w ... Singapurze.  Zbiorczy, pokonferencyjny materiał, jest w przygotowaniu. Niemniej,  nic nie wskazuje, że bagatelizuje się tu narastającą skalę zagrożeń badż też nie docenia właściwie  znaczenia wymiany informacji, doświadczeń i sposóbow skutecznego monitorowania, zapobiegania oraz eliminacji zjawisk patologicznych. O dziwo, przodują w tej działalności uniwersytety i instytucje naukowo-badawcze które są na czele wszelkich list rankingowych świata.  Interesującym jest to,  że są to prawie bez wyjątku markowe uniwersytety badawcze danego kraju!  To są te same instytucje do których sie porównujemy, analizujemy ich metody kształcenia, prowadzenia badań naukowych, skalę i zródła osiagnieć oraz chcemy się  do nich zblizyć w tabelach rankingowych.  Nie wspomnę, że nakłady na R&D w tych krajach są 2-5 razy większe niż nakłady przeznaczane ostatnio na ten sektor w Polsce (0.64 % PKB; Raport PAN z 2009r).   Dane statystyczne, fakty, powszechnie  prezentowane opinie i wyniki rankingów pozwalają zaobserwować scisła zależność pomiędzy  stopniem przejrzystosci w działaniu danego uniwersytetu, jego efektywym zarządzaniem, jawnością dorobku naukowego oraz osiągnieć pracującej tam kadry, a poziomem finansowania ze strony rządu i społeczenstwa (np. LERU, MUP lub Øresund Campus).

   Oczywiście, rzeczą pozytywną jest tu fakt, że istnieją punkty styczne pomiędzy tymi "dwoma światami" oraz to, że są one na bieżąco wykorzystywane w praktyce. Wymienić tu można współpracę międzynarodową, wspólne granty, wymianę naukową, staże oraz obecnosc polskich studentow w osrodkach zagranicznych (np. w USA  i UK).   Wspomniec tu tez nalezy o dostepnych juz w kraju programach kształcenia ktore maja akredytacje pochodzace od zagranicznych osrodkow akademickich (np. programy MBA w SGH i WSB-NJU). Ale sa to wylacznie...półsrodki ktore sie dopiero zaczynaja pojawiac.  Niemniej, ma to wciaz miejsce w sytuacji ewidentnego braku sensownych i skutecznych rozwiazan, zarowno w odniesieniu do poszczegolnych uczelni oraz instytucji centralnych (MNiSzW, RGSzW, RN, NCBiR, NCN lub PAN).  Integralność akademicka i naukowa muszą byc stale "obecne"  na uczelni oraz mieć własciwie zorganizowane  "miejsce" w jej strukturze i dzialalnosci po to, aby szkoły wyższe wlasciwie spełnialy swoje zadania edukacyjne, naukowo-badawcze i wychowawcze, a system szkolnictwa wyższego funkcjonował sprawnie (np. w oparciu o doswiadczenie ludzi i ich zainteresowania, powolane do tego celu instytucje uniwersyteckie, wlasciwe procedury i ich zastosowanie, a takze w wyniku dzialania mediatora akademickiego w danym srodowisku akademickim).  Z duzym uznaniem nalezy wiec przyjac fakt powolania pierwszego w Polsce rzecznika akademickiego na Uniwersytecie Warszawskim, mgr. Anne Cybulko .

   Na zakończenie moja konkretna propozycja reform w tym temacie.  Przygotowana została ona  na zaplanowaną na jutro debatę w Sejmie RP która poswięcona będzie sprawie nowelizacji Ustawy o szkolnictwie  wyzszym (przesłuchanie #3391; zgloszenie #1396). Z tym, co zaproponowałem, można sie zapoznać tutaj...Cześć zaproponowanych zmian (np. wprowadzenie mediatora akademickiego) pokrywa się z tym, o co już od lat apeluje i proponuje NFA.
 

Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie (A.F.Modrzewski).